Luisteren en verhalen vertellen

#Door Erik van Ginkel

Als ik aan (hedendaagse) sieraden denk, denk ik als vanzelf aan Marjan Unger.

Op een zonnige zaterdag in augustus 2018 stonden we stil bij haar overlijden. Gerard, haar man, vroeg mij om bij die gelegenheid het woord te voeren en dat heb ik met liefde, respect en grote dankbaarheid voor alles wat Marjan én Gerard voor het Rijksmuseum betekenden en betekenen, gedaan.

Op die zaterdag werd nog eens overduidelijk hoe groot hun impact was op de levens van de mensen die ze ontmoetten. In alle persoonlijke verhalen die werden gedeeld zaten wendingen waarin Marjan én Gerard een rol speelden. Een rol die zich ontwikkelde uit een grote intrinsieke en oprechte nieuwsgierigheid naar mensen en naar hun verhalen.

Mijn citaat uit een mail die Marjan schreef aan mijn collega Barbera van der Kooij was toepasselijk: ‘Op mijn bureau ligt al een tijdje een obituary uit de International New York Times met een uitspraak waarvan ik droom dat die over mij zou worden gebruikt. Het gaat over Jonathan Demme, een Amerikaanse filmregisseur:

A personable man with the curiosity gene and the what-comes next instinct of someone who likes to both hear and tell stories.

In haar liefde voor sieraden kwam dit allemaal samen: ze luisterde niet alleen graag maar ze kon ook geweldig vertellen. In een interview met Henny de Lange in Trouw zegt ze daar zelf het volgende over: ‘Je kunt met sieraden zoveel uitstralen. Dat vind ik er ook zo interessant aan. Vaak worden ze gezien als luxe voorwerpen die niet echt nodig zijn voor het dagelijks bestaan. Maar het sieraad is zoveel meer. De geschiedenis ervan is meer dan 100.000 jaar oud, het wordt wereldwijd gedragen en kent een eindeloze variëteit aan verschijningsvormen en betekenissen. Het is een universeel cultuurfenomeen, omdat het iets vertelt over de mensen die het hebben gedragen en hun doen en laten. Het markeert mijlpalen in het leven, in Nederland bijvoorbeeld bij het huwelijk, de 18^e of 21^ste verjaardag of de geboorte van een kind. Met een sieraad kun je dierbare herinneringen koesteren aan mensen die overleden zijn, maar ook een machtspositie, een politieke of religieuze overtuiging uitstralen.’

Ik leerde Marjan kennen in 1994. Marjan was adviseur bij de net opgerichte Mondriaan Stichting waar ik kort daarvoor was gaan werken als secretaris.

Marjan was in de begindagen van de Mondriaan Stichting toonaangevend in de manier waarop naar vormgeving gekeken werd, samen met grootheden als Benno Premsela en iets later ook Hester Wolters werd streng maar rechtvaardig geoordeeld over honderden aanvragen voor een financiële bijdrage. Toen ik samen met Marjan eens een bezwaarschrift beoordeelde volgden de wijze woorden: ‘Bij twijfel doen’. Dat is voor mij het credo gebleven.

In november van dat jaar zat ik, met een hoofd vol tijdsverschil achter mijn bureau net teruggekomen uit New York. Ik had daar een idioot grote, oversized trui gekocht. Ik geloof niet dat ik me er erg op mijn gemak in voelde, maar ik had hem die ochtend toch maar aangedaan. Te vroeg voor een vergadering, draafde Marjan mijn kamer binnen om direct uit te roepen: ‘Donna Karan New York. Het staat je geweldig’, gevolgd door een exposé over de ontwerpster die net furore begon te maken. Ik geloof niet dat ik de trui nog veel gedragen heb maar op die dag was ik er buitengewoon verguld mee. Bij twijfel doen, al is het maar één keer.

Overigens droeg ik op dat moment al een rubberen bandje rond mijn pols dat ik nog bijna elke dag draag. Ik geloof niet dat ze daar verder iets over heeft gezegd hoor. Dat zou voor dit verhaal mooi zijn geweest maar te zeer bezijden de waarheid. In de loop van de jaren kwam daar een leren armband van Hermès bij, ontworpen door Martin Margiela en een armband met olijfhouten kralen van Tiffany’s. Ik ben als drager helaas niet de sieraden-man die ik wellicht zou willen zijn. De kralen vielen overigens bij haar in de smaak maar ik draaide de aandacht bij onze ontmoetingen steevast naar haar sieraden, naar haar verhalen.

De collectie van Marjan, of liever de sieraden die Marjan én Gerard hebben overgedragen aan het museum vertellen veel zo niet alles over hun leven, over hun doen en laten. Daarmee overstijgt de collectie het verleden en het heden en krijgt een rol in het eeuwige karakter die een museale collectie kenmerkt. Maar voor nu koester ik nog even de dierbare herinnering aan Marjan, Dr. Marjan Unger. Ik weet bijna zeker dat u dat ook doet.

Erik van Ginkel

Bibliografie
Doornbusch, E. (5 november 2021) Overzicht gastcolumns eerste jubileum 2021. hedendaagsesieraden.nl.

Links
• Wikidata

Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.

Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2022/09/27/luisteren-en-verhalen-vertellen/