Haarsieraden, sieraden waarin -meestal menselijk- haar is verwerkt, worden gemaakt en gedragen vanaf de oudheid. Er wordt iets anders mee bedoeld dan sieraden die in het haar worden gedragen, al sluit het een het ander niet uit. In de zeventiende maar vooral in de achttiende en negentiende eeuw werden sieraden van haar ongekend populair.
Geschiedenis
Het materiaal haar werd (en wellicht wordt) in de sieraden gekoesterd als een herinnering aan een dierbare. Soms hadden de sieraden een rouwfunctie, maar ze dienden vooral om een (reizende) geliefde of familielid dichtbij te dragen.
Sieraden van haar werden zowel door vrouwen als mannen gedragen. Het haar werd gebruikt in medaillons om bijvoorbeeld een treurwilg mee af te beelden, maar ook werden er horlogekettingen, oorbellen, broches, halssieraden en armbanden van gevlochten.
Haarsieraden werden niet alleen door kunstenaars vervaardigd maar ook volop als huisvlijt. In vele tijdschriften werd erover gepubliceerd. Dat haarsieraden ook thuis werden gemaakt lag niet alleen aan het feit dat mensen nuttig bezig wilden zijn en tegen een lage prijs zelf producten wilden maken, gebrek aan vertrouwen in de grote producenten van objecten van menselijk haar speelde ook een rol. Het was niet na te gaan of het ingeleverde haar van de geliefde of vereerde persoon daadwerkelijk in het sieraad of object was verwerkt.
In de Victoriaanse tijd waren haarsieraden immens populair en verschenen er vele gidsen over hoe het haar bewerkt moest worden.
Våmhus (Zweden) is een plaats waar al twee eeuwen lang haarsieraden en andere objecten van menselijk haar worden vervaardigd. Kinderen krijgen het zelfs onderwezen in het basisonderwijs.
Sieraden van haar worden ook nu nog gemaakt. De Portugese sieraadontwerper Carla Castiajo onderzoekt in haar sieraden de verhoudingen tussen puurheid en promiscuïteit. Zij schreef er een proefschrift over aan de universiteit van Tallinn (Estland). Ook de Amerikaanse Melanie Bilenker vervaardigt sieraden van haar eigen haar.
Sieraadontwerpers die haar in hun werk toepassen (selectie)
Melanie Bilenker
Célio Braga
Taisha Carrington
Carla Castiajo
Sonya Clark
Henkel & Grosse
Karen Keenan
Anette Kræn
Mao Takahashi
Haarsieraden in openbare collecties (selectie)
Auckland War Memorial Museum Tāmaki Paenga Hira, Auckland (Nieuw-Zeeland)
Centraal Museum, Utrecht (Nederland)
Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum, New York (New York State, Verenigde Staten)
Hallwylska museet, Stockholm (Zweden)
Harrogate Museums and Arts, Harrogate (Verenigd Koninkrijk)
Hermitage, Sint-Petersburg (Rusland)
Herrenhaus Steinhorst, Lauenburg (Duitsland)
Koninklijke Verzamelingen, Den Haag (Nederland)
Metropolitan Museum of Art, New York (New York State, Verenigde Staten)
Museum Huis Doorn, Doorn (Nederland)
Museum im Stadthaus, Freudenstadt (Duitsland)
Museum Rotterdam, Rotterdam (Nederland)
Philadelphia Museum of Art, Philadelphia (Pennsylvania, Verenigde Staten)
Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam (Nederland)
Schmuckmuseum Pforzheim, Pforzheim (Duitsland)
Walters Art Museum, Baltimore (Maryland, Verenigde Staten)
World Jewellery Museum, Seoul (Zuid-Korea)
Haarsieraden in particuliere collecties (selectie)
Liesbeth den Besten
Rosemary Guttormsson
Anne Hull Grundy
Karen Keenan
Napoleon
Sarah Nehama
Anna Pauwlona
Victoria
Wilhelm II
Tentoonstellingen (selectie)
2008 – Campana Brothers Select: Works from the Permanent Collection, Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum, New York (Verenigde Staten) (15 februari 2008 t/m 24 augustus 2008)
2014 – Purus et Promiscuus, Püha Katariina klooster, Tallinn (Estland) (4 september 2014 t/m 10 september 2014) (Carla Castiajo)
2016 – Haar! Menselijk haar in mode en kunst, Centraal Museum, Utrecht (Nederland)
2019 – Juwelen! Schitteren aan het Russische hof, Hermitage, Amsterdam (Nederland)
2019 – Woven: Traditional Swedish Hair Jewelry, Nordic Center, Duluth (Verenigde Staten) (20 september 2019 t/m 6 oktober 2019)
2021 – GOTH – Designing Darkness, Design Museum Den Bosch, Den Bosch (Nederland) (16 oktober 2021 t/m 18 april 2022)
2021 – HomeWork, Sienna Patti, Lenox (Verenigde Staten) (9 januari 2021 t/m 11 februari 2021)
2021 – Rouw, van keizerin tot corona, Huis Doorn, Doorn (Nederland) (1 oktober 2021 t/m 3 juli 2022)
2023 – Des Cheveux et des Poils, Musée des Arts Décoratifs, Parijs (Frankrijk) (5 april 2023 t/m 17 september 2023) (Gecureerd door Denis Bruna, met Melanie Bilenker, Sonya Clark, Mona Hatoum, Kerry Howlay, Erwan Palaric, Marisol Suarez)
Bibliografie (selectie)
Bernstein, B. (2022) The Modern Guide to Antique Jewellery. Woodbridge: ACC Art Books. ISBN 9781788841580
Besten, L. den (27 november 2021) Rouwsieraden – een verborgen liefde. hedendaagsesieraden.nl.
Bijl, A. (2019) Juwelen! Schitteren aan het Russische hof. Zwolle: WBooks. ISBN 9078653809
Castiajo, C. (februari 2019) ‘Purity or Promiscuity? ‘Exploring Hair as a Material’ Journal of Jewellery Research. Volume 2.
Chadour-Sampson, B. (2019) Rings of the 20th and 21st centuries, the Alice and Louis Koch collection. Stuttgart: arnoldsche Art Publishers. ISBN 9783897905160
Crobatia, C., Duyn, M. van, Kjærsgaard, A., Leeuwen, T. van, Stengs, I., Venbrux, E. en Verhoeven, C. (2021) Rouw, van keizerin tot corona. Nederland: Museum Huis Doorn. ISBN 9789082183146
Doornbusch E. (24 augustus 2018) Boekbespreking: Streeksieraden uit de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum. hedendaagsesieraden.nl.
Doornbusch, E. (1 juni 2022) Laatste oproep voor jubelcolumns eerste lustrum. hedendaagsesieraden.nl.
Kesteren, A.K. van (9 maart 2016) Om niet te vergeten, sieraden van menselijk haar. ModeMuze.
Kloos, W. en Konerding, V. (1985) De verzameling Schwarzkopf, een museum voor cultuurgeschiedenis van de haar- en schoonheidsverzorging in Herrenhaus Steinhorst. Hamburg: Hans Schwarzkopf GmbH. OCLC 67044192
Lawler, C. (26 september 2019) ‘Woven’ shows jewelry made from human hair. Duluth News Tribune.
Merle, S. (16 april 2023) Discover contemporary jewelry in the exhibition “Hair and Hairs”. The French Jewelry Post.
Ramzi, L. (10 januari 2021) This Artist Crafts Victoriana Miniatures Out of Her Own Hair. VOGUE.
Silver, H. (23 januari 2021) Melanie Bilenker depicts domestic scenes with a single strand of hair. Wallpaper.
Woodcock, V. (14 januari 2021) How To Spend It, Visual Arts, The highly curious (and sometimes horrifying) appeal of hair art, A new twist on Victorian “hairwork” is making waves. Financial Times.
Zuthem, H. van (2018) Streeksieraden uit de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum. Zutphen; Walburg Pers. ISBN 9789462492424
Links
• Wikidata
Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.
Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2021/04/26/haarsieraden/
