Geheim van een smid

Door Leo Cahn

Geheim van een smid

Speciaalzaken in Amsterdam
In Amsterdam in de jaren zestig waren allemaal speciaalzaakjes waar ze materiaal verkochten, stukjes leer bij Keizer op de Nieuwendijk, elektronica in de Kinkerstraat, vogelveren bij de Lara naast het Bimhuis, etc. Stuk voor stuk allemaal winkels waar ze van alles en nog wat hadden en dat ook in kleine stukjes verkochten. Je hoefde dus niet meteen een volle pallet af te nemen. Zo was daar ook op de Oudeschans tegenover de Montelbaanstoren Granaat: elke uitvinder, knutselaar, of wie dan ook die wel eens materiaal nodig had wist Granaat te vinden, het was zo een typische zaak van weleer. Maar behalve veel materiaal hadden ze ook een speciale manier om dit te verkopen, daarover zo meer…

Blitse bas
Deze edelsmid, in de jaren zeventig net zelfstandig, werkte aan een uitvinding om geluid met gasvlammen te maken, behoorlijk sensationeel. Dat kwam zo: als je heel secuur soldeert met veel zilveren onderdeeltjes heb je een mondblaasbrander, waarbij je dus zelf moet meeblazen, de temperatuur van de vlam kan dan heel fijn geregeld.
Als je toch aan het blazen bent kan “hummen” in het slangetje helpen, dit moduleert je vlam en dat je kan horen en zien! Echte edelsmeden kennen deze techniek wel. Geïnspireerd hierdoor verzon ik een soort speaker-brandertje, aangetrild door een stevige snaar gevoed met zuurstof en waterstofgas en noemde het de GasBas, en de componist Peter Schat (1935-2003) die om de hoek op de Oudezijds Achterburgwal woonde die zag er wel “Gods stem uit een brandende struik” in en wilde het gebruiken voor een opera, en stimuleerde me tot een subsidie aanvraag bij het Fonds voor de Kunst. Om indruk te maken mocht de bas wel wat blitser, dus moest ik naar Granaat op de Oudeschans. Daar hadden ze alles.

Curieuze zaak met spaarzame verlichting
Granaat zat in een simpel pand met vertakkingen door het hele blok en stevig anti inbraakijzer ervoor. Binnen, als je ogen gewend waren aan de spaarzame verlichting, zag je een lange ruimte met links voorin de “kassa”, een hokje met kippengaas afgescheiden en waarin de baas, een corpulente man met als onafscheidelijk attribuut een sigarenpeuk, een bolknak. Ze hadden een personeelslid, een jongen met een zware zwarte krullenbos, hij was wel ok.

Koopmanskunst of notoir zuinig
Maar het bedrijf was notoir zuinig, te weinig licht en te weinig personeel en ook het systeem achter het uitventen van het materiaal was opmerkelijk, ze haalden hun winst dan ook uit de verkoop van kleine stukjes metaal, en het rechthoekige buisprofiel dat ik voor mijn GasBas wilde kopen werd afgeknipt onder de guillotine schaar. Het raakte daardoor zo vervormd dat je het eerste stuk wel weg kon zagen/gooien. Natuurlijk beklaagde ik mij bij de baas, maar die lachte me uit en zei dat ik het ook kon laten staan, en in de daarop volgende discussie zei hij dat dit juist koopmanskunst was want nou moest ik meer afnemen dan nodig.

Françoise van den Bosch afgeknepen
Ondertussen was er een jonge vrouw binnengekomen, die zag je weinig in dit soort winkels, maar deze kende ik wel, het was Françoise van den Bosch, ook edelsmid, en we kenden elkaar uit de stad en van de academie. Terwijl ik nog wat sputterend afrekende met de baas zag ik dat Françoise aan de krullenbol vroeg om voor haar ook een stuk van dat (mijn) profiel af te knippen. “Ook een meter?” vroeg hij. Nee, Françoise wilde vier centimeter en ze wilde ook dat hij het profiel daarbij een kwartslag draaide en ook wilde ze nog stukjes van andere profielen en allemaal korte stukjes geknipt al dan niet geroteerd. Pas jaren later realiseerde ik mij dat ik getuige was geweest van het ontstaan van een van haar briljante meesterwerkjes

De subsidie heb ik gekregen.

Leo Cahn

Bibliografie
Doornbusch, E. (5 november 2021) Overzicht gastcolumns eerste jubileum 2021. hedendaagsesieraden.nl.

Links
• Wikidata

Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.

Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2022/08/20/geheim-van-een-smid/