Boekbespreking: Over dames en sieraden, 50 vrouwen en hun bijzondere sieraden uit alle tijden en windstreken: een prachtig en belangrijk boek
Kinderboek?
De titel is een beetje tuttig, zeker voor een kinderboek (9+) en lijkt uit te gaan van het idee dat alleen vrouwen sieraden dragen en wat mij betreft is het de hoogste tijd met dat cliché af te rekenen. Het is niet waar, dat sieraden een vrouwending zijn: veel mannen dragen ook sieraden: ringen, piercings, oorsieraden, armbanden, halssieraden, noem maar op. Op oude schilderijen zie je ook regelmatig mannen met een parel in hun oor en andere opsmuk. En wat te denken van al die militaire versierselen: epauletten, medailles, lintjes, tressen en wat al niet meer? Dan heten sieraden ineens onderscheidingen, maar wat is eigenlijk het verschil?
In de inleiding van het boek staat geschreven dat pas vanaf de achttiende eeuw in Europa sieraden exclusief voor vrouwen waren. Er worden woorden gebruikt als identiteit, religie, politiek en urbanisatie, abstracte begrippen die kinderen waarschijnlijk niet weten te duiden. Is het wel een kinderboek?
Vrouwen: van Missy Elliott tot Frida Kahlo
Het is geweldig een boek in handen te hebben over alleen maar vrouwen, want hoe veel boeken gaan er niet over alleen maar (witte) mannen? Op de omslag prijkt Lady Gaga (1986) met een broche in de vorm van een duif, een vredesduif, van Maison Schiaparelli. Lady Gaga droeg de broche van de duif tijdens haar optreden bij de inhuldiging van de Amerikaanse president Joe Biden (1942) op 20 januari 2021. Eenzelfde broche belandde kort daarna in de collectie van CODA. Amanda Gorman, die diezelfde 20 januari 2021 de wereld veroverde, heeft ook haar plek in dit boek.
Na een korte inleiding wordt/worden in telkens 2 pagina’s een vrouw of een groep vrouwen en haar bijzondere sieraden behandeld. Vijftig (groepen) vrouwen komen zo aan bod en ze zijn afkomstig uit alle tijden en windstreken, zoals de ondertitel luidt. De schutbladen zijn versierd met een afbeelding van het krullend halssieraad Jealous Husband van de hand van Alexander Calder. Acteur Anjelica Huston (1951), bedrogen geliefde van Jack Nicholson (1937) droeg het sieraad op een iconische foto. Het boek is opgedragen aan “mijn oma”; de eerste dame in het leven van auteur en illustrator Mylo Freeman (1959), die is opgeleid aan de Gerrit Rietveld Academie. Freeman publiceerde al tientallen kinderboeken alsook Over dames en tassen, 50 unieke vrouwen en hun tas door de eeuwen heen.
Sieraden en identiteit
In de eerste alinea van het boek staat meteen al iets ontzettend belangrijks vermeld, namelijk dat sieraden deel uitmaken van de menselijke identiteit. En dat de eerste en belangrijkste sieraden waarschijnlijk halssieraden waren, die dienden om de drager te beschermen, te versieren of om diens status te verbeelden. Onthoud dat: het dragen van sieraden is een universele menselijke eigenschap.
De 50 dames
De eerste vrouw in de rij van 50 die ten tonele verschijnt is de Oostenrijkse Adele Bauer (1881-1925), afkomstig uit een Joodse familie van steenrijke bankiers. Al op jonge leeftijd trouwde ze met de bankier Ferdinand Bloch (1864-1945) en organiseerde samen met hem salons waar ze onder anderen kunstenaars en intellectuelen ontvingen en fêteerden. Verteld wordt dat de schilder Gustav Klimt (1862-1918) een van de reguliere gasten was en dat Bloch Bauer hoogstwaarschijnlijk een langdurige verhouding met hem had. Klimt schilderde een aantal portretten van Bloch Bauer met als hoogtepunt zijn meesterwerk Goldene Adele uit 1907. De illustratie bij de tekst is naar dat schilderij. Bloch Bauer draagt daarop een choker en armbanden.
Op de pagina met tekst over Bloch Bauer staat nog een ring afgebeeld: haar trouwring. De ring heeft een open scheen met aan weerszijden daarvan iets scheef ten opzichte van elkaar een ronde in chatons gezette gekleurde diamant. De ring is niet zichtbaar op het schilderij, waarop Bloch Bauer haar handen ineengevouwen heeft. De gevouwen handen worden in de tekst toegelicht met een ander interessant detail: Bloch Bauer had een misvormde vinger.
De eerste van de 50 dames: Adele Bloch Bauer
Ook wordt het verhaal van de choker die Bloch Bauer op het schilderij draagt verteld. Door middel van valse beschuldigingen van belastingontduiking wisten de nazi’s het kostbare halssieraad met vele diamanten en andere stenen bezet van Bloch Bauers weduwnaar Ferdinand Bloch te vorderen. Zo bemachtigde nazikopstuk Hermann Göring (1893-1946) het sieraad voor zijn vrouw. Na de Tweede Wereldoorlog is het collier niet teruggevonden. Waarschijnlijk is het sieraad gedemonteerd en zijn de stenen afzonderlijk verkocht.
Buitengewoon interessante verhalen! En er zijn nog heel veel meer spannende verhalen over de kunstwerken waarmee deze dame Bloch Bauer zich wist omringd. Naar aanleiding van de omzwervingen van het schilderij Goldene Adele is een documentaire gemaakt, Die Affäre Klimt (2006) en ook een film: Woman in Gold uit 2015. De geschiedenis van het eigendom van het schilderij is net zo interessant als de omzwervingen van de ring en de choker.
Goed om het boek te beginnen met deze dame die in zo veel verschillende spannende verhalen figureert: dat maakt nieuwsgierig naar de andere 49 dames en hun sieraden!
Van Georgiana Spencer tot huwelijksmakelaar
De tweede dame die wordt besproken is Lady Gaga (1986). Hier gaat het verhaal in tegenstelling tot Adele Bauer vooral over de persoon en nauwelijks over het sieraad. Dan volgt Georgiana Spencer (1757-1806). Haar leven wordt beschreven en het sieraad dat de meeste aandacht krijgt in de tekst is een ring die is vervaardigd ná haar dood.
Elizabeth Taylor (1932-2011) passeert de revue en ook hiphop-artiest Missy Elliott (1971) komt voorbij. In de wereld van de hoogbegaafde hiphopper worden grote sieraden bezaaid met diamanten geen juwelen genoemd, maar bling.
Bruiden uit Dagestan
Het zijn niet alleen maar grote namen die in het boek aan bod komen. Ook de tooi van bijvoorbeeld bruiden uit Dagestan wordt beschreven: ze mogen hun huwelijksgewaad met sluier die zijn volgehangen met vruchtbaarheidssymbolen, munten en amuletten pas afleggen zodra ze een eerste kind hebben gebaard. Pikant detail: de goudsmid diende in de Kaukasische gemeenschap vaak als huwelijksmakelaar. Een Zeeuws meisje in klederdracht komt voorbij, alsook vrouwen uit Rajasthan en Afropunkmeiden.
Fei Fei Sun en Donyale Luna
Van het eerste Aziatische model dat op de cover van Vogue ston, Fei Fei Sun (1989), is er ook een portret, maar de bijbehorende tekst gaat niet over haar of haar sieraden, maar vooral over het Italiaanse ontwerpersduo Dolce & Gabbana. Curieus. Ook het tragische levensverhaal van het eerste zwarte model dat in 1966 de cover van de Amerikaanse Vogue sierde, Donyale Luna (1945-1979), komt aan bod. Ze overleed aan een overdosis heroïne. Is dat iets voor in een kinderboek?
Prachtig, maar niet echt voor kinderen
Het multiperspectivische concept vrouwen van over de hele wereld aan de hand van hun sieraden te beschrijven is briljant. Wereldgeschiedenis en persoonlijke verhalen komen zo bij elkaar en worden buitengewoon smakelijk opgediend. Op de website van uitgever Rubinstein staat dat het boek geschikt is voor mensen van 9 jaar en ouder. Het boek is prachtig vormgegeven en ook de illustraties zijn een lust voor het oog. De inhoud is interessant, maar minder geschikt voor kinderen, lijkt me, die hebben nog niet de historische kaders waardoor de tekst voor ze gaat leven. Of onderschat ik ze nu misschien?
Maar los daarvan is het een mooi en leerzaam boek, ik heb het verslonden. Hopelijk wordt het gauw naar het Engels alsook naar andere talen vertaald. De publicatie draagt bij aan het zelfvertrouwen van meisjes en vrouwen op de hele wereld. En ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk dat is. Dank, Mylo Freeman, voor dit prachtige boek.
Bibliografie (selectie)
Freeman, M. (2021) Over dames en sieraden, 50 vrouwen en hun bijzondere sieraden uit alle tijden en windstreken. Amsterdam: Rubinstein. ISBN 9789047628835
Links
• Wikidata
Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.
Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2022/03/02/boekbespreking-over-dames-en-sieraden/
