Door Doreen Timmers
Toen ik Typhaine le Monnier’s ‘Area of a Circle’ colliers voor het eerst zag werd ik getroffen door een combinatie van elegance en stoerheid. Het waren halssieraden die ze me liet zien; robuuste ronde colliers die de nek nauw omsluiten, die echter op een dusdanige wijze met edelstenen en ornamenten zijn bezet dat ze de brute sensatie van een halsband verzachten. Typhaine’s sieraden laten zich het best omschrijven als een zoektocht naar een voor iedereen duidelijk herkenbaar en universele veelduidige vorm; de cirkel, de vorm die ons al sinds mensenheugenis bezighoudt. Op papier maken we cirkels met een passer waardoor de perfecte geometrische vorm ontstaat van 2·π·r – altijd en universeel. Maar de menselijke maat is niet geometrisch perfect, onze lichamelijke maten laten zich niet temmen door mathematische wetten. En precies daar begint het speurwerk en onderzoek van Typhaine dat ons leidt langs een spoor van kunstwerken als oefeningen, als maquettes naar deze oervorm in pasklare vorm.
Klein en hanteerbaar
De queeste start wanneer Typhaine tijdens haar studie antropologie in aanraking komt met etnologische films van Jean Rouch, wiens directheid, eenvoud en tribale kracht haar enorm aanspreken. De Française meent dat ook zij cineaste wil worden, maar komt hiervan terug. “Ik wilde maken, creëren, maar niet de hectiek van een film. Sieraden daarentegen zijn klein en hanteerbaar, iets waarop ik me ook echt kan focussen. Ik besloot deze kunstvorm verder te onderzoeken.”
Niet wars van enig avontuur volgt Typhaine haar zus naar Portugal en begint haar opleiding aan AR.CO; Centro de Arte & Comunicação Visual. “Ik leerde uiteraard materialen bewerken en vakmanschap, maar het meest fundamentele kreeg ik mee van docente Cristina Filipe. Zij heeft mijn perceptie van sieraden compleet veranderd. Door haar leerde ik dat een sieraad niet enkel en per se een accessoire is, maar juist een compleet conceptueel werkveld kan zijn. Een sieraad mag mooi zijn en draagbaar, maar herbergt als kunstvorm een concept, een visie, die zijn schepper het meegeeft en is daarmee zoveel meer dan een ornament op zich.”
De oervorm
Na het afronden van haar studie in Lissabon, vertrekt de Française voor een Master of Arts naar de Hochschule Trier, vakrichting Edelsteen en Sieraad in Idar-Oberstein – het Mekka van de steenbewerking voor sieraadkunst. “Ik voelde me tot stenen aangetrokken. Niet sec om de decoratieve functie van de steen, maar door de steen zelf, en dat wilde ik onderzoeken. Ergens wilde ik het wezen van de steen ontdekken. Wat maakt dat wij stenen zoveel waarde toekennen en dat we ze door ze te bewerken meerwaarde meegeven?”
Door stenen bijna obsessief te bestuderen kwam Typhaine eveneens in aanraking met prehistorische vruchtbaarheidsbeeldjes. “Ongeveer tweeënhalf jaar lang heb ik onderzoek gedaan naar de vorm van prehistorische Venusbeeldjes. Deze primitieve kunstwerkjes zijn overal ter wereld gevonden en hebben duidelijke overeenkomsten in de kenmerkende ronde vorm, met vaak groteske uitvergrotingen van vulva’s, borsten, billen en buiken als fysieke epicentra van de menselijke vruchtbaarheid. Er is sprake van een universele taal. Deze taal wilde ik op mijn eigen manier vatten in mijn eigen werk, in steen. Ik probeerde terug te gaan naar het menselijke startpunt van vormgeven, naar de oervorm. Ik heb deze vorm door en door onderzocht, ermee geëxperimenteerd om ‘het archetype’ ervan volledig te begrijpen en te kunnen hanteren in kunst.”
Gewicht om je hals
Het resultaat van deze zoektocht culmineerde in Le Monniers afstudeerwerk met de titel de Venus-sieraden, verwijzend naar de godin van liefde en perfectie. Uit zwaar blank marmer vervaardigde ze sculpturale objecten in geometrische vormen van borsten, buiken en vulva’s, die ze met een elastiek aan de bovenkant verbond. “Zo’n marmeren sculptuur weegt ongeveer 600 tot 700 gram, maar toch is hij bedoeld als halssieraad”, licht Typhaine toe. “Voor mij is de draagbaarheid van een stuk extreem belangrijk. Als ik daar niet aan denk, maak ik geen sieraad. Het eindresultaat van een sieraadkunstwerk is aan de ene kant het conceptueel uitgevoerde beeld, het artistiek ‘beeldende’ gecombineerd met draagbaarheid. Deze combinatie maakt sieraadkunst zo rijk en ook een beetje vreemd.” En een beetje vreemd zijn deze draagbare kunstwerken zeker. Want wanneer je deze beelden over je hoofd om je hals legt, voel je een flink gewicht aan je hangen. Dit is een sieraad om enkele uren mee te pronken en daarna een mooie plek aan de muur of op een dressoir te gunnen. Zolang je het werk echter draagt, gebeurt er ook iets grappigs. Door je eigen bewegingen, in combinatie met het gewicht van het marmer en de elastische band die het marmer draagt, danst het sieraad op en neer zoals de kenmerkende beweging van vrouwenborsten ‘en plein nature’. Ook een fantastische oervorm.
Griekse tempel of hondenriem
Begin 2019 maakt dezelfde kunstenares een serie halssieraden voor Galerie Door die volgens haar een complete trendbreuk met de Venus-serie is. “De hoofdgedachte voor deze serie was om de mathematische cirkel als draagbare vorm te onderzoeken. De cirkel is een basisvorm en in principe ook de eenvoudigste vorm om te dragen.” Het resultaat van deze ‘opdracht’ is een negental banden met intense monochrome kleuren – geel, helblauw, groen, baksteen oranje – die aan de binnenzijde zijn bezet met een ornament; korte cilindrisch geslepen stenen, of bogen uit hout en metaal. Het zijn kort op de nek zittende sieraden van staal waar de hals van de drager als een soort kolom doorheen steekt. Allerlei associaties dringen zich op; hondenriemen, sm-banden, kragen, een orbit, architectuur. Deze kunstwerken verwijzen naar gebouwen, naar Griekse tempels, toegangspoorten, of triomfbogen, waarbij onze hals als een extra architectonisch element, een pilaar, wordt toegevoegd. De drager is daarbij onderdeel van het kunstwerk. Typhaine licht toe: “De hals als pijler is essentieel. De cirkel om de hals is precies die vorm die perfect past, maar die tegelijk ruimte overlaat omdat de hals geen cirkel is. Wat gebeurt er met de ruimte tussen de (asymmetrische) ronding van de hals en die van de (symmetrische) stalen cirkel?” Het antwoord op die vraag ligt in ornamenten in de vorm van bogen en cilinders, decoratie die aan de binnenkant van de cirkel zitten. “Die schoonheid is alleen voor de drager bedoeld.”
Tegenstrijdig en complementair
Het thema of uitgangspunt van de twee hier beschreven series mag dan compleet verschillen. Het handschrift van Typhaine le Monnier is duidelijk te herkennen. Typhaine le Monnier maakt silhouetten in marmer en elastiek, staal en hout, staal en steen, staal en messing – tegenstrijdig en complementair. Of het nu gaat om de Venus van Milo of de felgekleurde meubels van de Memphisgroep, Typhaine verwijst losjes naar prehistorische monumenten en andere topstukken uit de (kunst-)geschiedenis. Het werk van Typhaine le Monnier is een spel van lijnen, van nieuw vormgegeven schaduwen die staan als een huis.
Doreen Timmers
Dit artikel is eerder verschenen in Palet #405, p. 32-35, jaargang 76, februari/maart 2020, uitgeverij Arti B.V.
Bibliografie
Doornbusch, E. (5 november 2021) Overzicht gastcolumns eerste jubileum 2021. hedendaagsesieraden.nl.
Links
• Wikidata
Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.
Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2022/03/01/typhaine-le-monnier-de-hals-als-pijler/
