Door Paul Derrez
What’s in a name?
Een goede naam of titel kan informatie geven, nieuwsgierigheid opwekken en een moment markeren of zich nestelen in je hoofd. Het vinden van een goede naam voor een locatie, een evenement, een tentoonstelling, een collectie of een werkstuk, vond ik als galeriehouder en vind ik als maker nog steeds een prettige uitdaging.
Zo zocht ik in 1976 lang naar een naam voor de galerie die ik wilde openen. Voorwaarden waren hierbij neutraliteit (vanwege het vertegenwoordigen van een groep kunstenaars -waaronder ikzelf- kwam mijn eigen naam niet in aanmerking), internationaal herkenbaar en uitspreekbaar zijn, kort en krachtig, en zonder ongewenste associaties. En zo’n naam moest in deze context nog niet zijn gebruikt. Onder andere het letterlijk nalopen van met name Nederlands-Engelse woordenboeken leverde een lange lijst op waarin kon worden afgestreept. De naam Ra (naar de Egyptische Zonnegod) voldeed aan alle voorwaarden en had nog extra’s: het allitereerde met galerie en sieraden, de woorden waarmee ik Ra toen wilde combineren. Toen later Ra een begrip was geworden hoefden de woorden sieraden en galerie er niet meer per se bij. Het is een goede naam gebleken, ondanks het opduiken van de terreurgroep RARA en een incidentele zonnebank-studio met Ra als naam.
Geen Smukkers maar The Pool
In 2020 deed zich eenzelfde problematiek voor bij het zoeken naar een naam voor de winkel van het nieuwe collectief van sieradenmakers op de Grimburgwal in Amsterdam, waarvan ikzelf deel ging uitmaken. Zoiets democratisch besluiten bleek een complexe worsteling. Mijn voorstel voor Smukkers is het helaas niet geworden, het werd The Pool.
Voor manifestaties van Ra, die meestal een tentoonstelling en een publicatie inhielden, probeerde ik energieke woorden te vinden met Ra erin, waarbij een ondertitel verdere informatie gaf: Maskerade, contemporary masks by fifty artists, Radiant, 30 Years Ra Gallery en RaPresent, 35 years Ra Gallery.
Imelda’s Christmas
Bij groepstentoonstellingen werd wel verwezen naar het land van herkomst van de exposanten: Australian Work, of het te tonen product: Containers. Een schoenen-tentoonstelling gaf ik de naam: Cinderella’s Christmas. Dat leverde dreigbrieven van advocaten op van de inmiddels niet meer bestaande schoenenketen Cinderella. De naam veranderde ik ijlings in Imelda’s Christmas. Achteraf een veel betere naam vanwege de ironie.
Bij tentoonstellingen van individuele kunstenaars in Ra speelde zijn of haar naam altijd een prominente rol, vaak met de toevoeging van wat verwacht kon worden: jewellery, objects, lights, bowls, cutlery, brooches, rings. In de tachtiger jaren ontstonden nieuwe begrippen die verwezen naar formaat en draagwijze: Susanna Heron, Bodywork, Anita Evenepoel, Parures, Claudie Berbée + Joke Brakman, Over-Alls. Robert Smit plaatste in 1985 zijn werk in de historische traditie: Ornamentum Humanum. Marion Herbst probeerde te verwarren of te plagen met: Onverantwoord Design, en Mag het iets meer zijn? Poëtische titels zagen wij bij Lam de Wolf: Hommage aan la libre Pensee, of Steel Hearts and Golden Cages. En bij Esther Knobel: My Grandmother is knitting too, en The Mind in the Hand. Pas halverwege de jaren negentig werd het bij Ra gebruikelijk aan de naam van de exposerende kunstenaar een -meestal korte- titel toe te voegen: Maria Hees, Soft Power, Sigurd Bronger, The Weird and the Wonderful. Omdat ik de begeleidende teksten zelf schreef rolde daar soms vanzelf een titel uit. Ik streefde naar een titel in het Engels die ook voor anderstaligen herkenbaar en leesbaar was. Een titel mocht van mij nooit negatief zijn of verwijzen naar iets negatiefs, maar moest altijd kracht en positieve energie uitstralen. Soms riep mijn voorstel een hele discussie met de kunstenaar op. Dan moest ik vlak voor de deadline een definitieve titel doordrukken.
Herkenbaarheid en continuïteit
Zo markeerden de tentoonstellingstitels kunstenaars, hun werk en een momentum, waar ook later nog aan kon worden gerefereerd. Het droeg bij aan de herkenbaarheid en continuïteit van zowel de kunstenaar als de galerie.
Voor mijn eigen werk gold dat natuurlijk ook en een behoorlijk aantal keuzes waren zeer succesvol, zoals Cool Creator en Risky Business. Ook Tits and Pieces, The Happy Family, Spooky Spoons, triggerden door een zekere brutaliteit en ironie. Ook een samenhangende groep werk, een thema, een collectie, geef ik nog steeds meestal een noemer. Bijvoorbeeld verwijzend naar de vormgeving: Spiral, Zigzag, Twist, Ball, Dot of Teardrop, het gebruik: Exchange, sfeer: Confetti en Celebration, of het effect: Radiant. Soms benadruk ik het dubbelzinnige van een werk door de titel: Face-pendant voor een hanger die je als gezicht kunt zien, maar ook als een pik met ballen.
Macho Man & Drag Diva
Een enkele keer, als dat publicitair nog kan, verander ik een titel alsnog. De marionetten Butch & Bitch die ik in 2021 maakte heetten in eerste instantie nog Macho Man & Drag Diva. Wel allitererend, maar minder kort en krachtig!
Met de recente Real Men collectie heb ik enorm zitten puzzelen. Niet alleen qua vormgeving en uitvoering, maar ook qua titel. Het motief van de collectie wordt gevormd door een uit zilverdraad gebogen profiel van een man met een kaal hoofd en een baard. Een mogelijk ideaalbeeld dat als icoon van mannelijkheid kan worden ingezet. In 2008 gebruikte ik dit motief al in mijn zilverwerk en vormde het de oren van een schaal of vaas. Als paar gecombineerd kregen ze voor de toeschouwer een homoseksuele lading. Wat ook mijn bedoeling was, ook al bleek dit nog niet uit de neutrale naamgeving: Conversations.
Stereotypen: Real Men
Voor de groep Real Men broches wilde ik een meer verwarrende, ironische naam. Want wat zijn echte mannen en voor wie? Stereotypen in gender fascineren mij al lang en ermee te spelen is een groot genoegen. Sieraden hebben wat dat betreft veel potentie omdat je ze op het lichaam draagt en er ook mee naar buiten treedt. De onvoorspelbaarheid van de reacties maakt het extra spannend. Zo had ik in 1994 bij het lanceren van mijn Risky Business-collectie, een groep stoer-agressieve hangers, verwacht dat deze voornamelijk bij de gay community zouden aanslaan, maar tot mijn verbazing en vreugde gingen dames van middelbare leeftijd de hangers kopen en ook dragen! Van de Real Men broches zijn de eersten nu verkocht, aan jawel, homo-mannen met kaal hoofd en baard.
What’s in a name!
Bibliografie
Doornbusch, E. (5 november 2021) Overzicht gastcolumns eerste jubileum 2021. hedendaagsesieraden.nl.
Links
• Wikidata
Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.
Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2022/01/30/whats-in-a-name/
