Met een vertraging van drie maanden konden de Master-studenten van Challenging Jewellery toch hun werk tonen. In een van de industriële hallen op het Hembrugterrein in Zaandam had elk van de studenten een eigen plek. De show werd echter gestolen door de groepspresentatie in de vorm van een levensgroot woninginterieur. Deze gezamenlijke inspanning was geen vereiste, maar de docenten kunnen tevreden zijn, want de mogelijkheid van collectiviteit was een rode draad in het programma.
Het Masterprogramma Challenging Jewellery was een onderwijsinitiatief van een groep Nederlandse zwaargewichten op het gebied van het hedendaagse sieraad, waaronder Liesbeth den Besten, Ted Noten, Gijs Bakker en Ruudt Peters. Zij zien sieraden als de ideale ingang om onze relatie met de tijd waarin we leven, te onderzoeken. De groep studenten werd beschouwd als collectief en het sieraad was een product of een dienst, die menselijke behoeftes kon ontrafelen. Die laatste uitgangspunten komen op het conto van Ines Kaag en Desiree Heiss, samen het internationale ontwerpersduo BLESS, dat was aangesteld om het tweejarige onderwijsprogramma te leiden.
De tijd van nu
Welke thema’s leven er bij de sieraadstudenten, klimaat, body positivity, sociale ongelijkheid? Er was een performance van Laila el Mehelmy die het stereotype beeld van de Saoedi-Arabische vrouw nuanceerde. Er was commentaar op het kunstonderwijs van Marilyn Volkman en er was commentaar op de verhoudingen in de kunstwereld van Overgraduation, een groepje binnen de groep. Ting Gong werkt aan kledingstukken waar je een band mee opbouwt, als kritiek op de hang naar steeds weer iets nieuws in de fashion industry. Die intieme band van mensen en hun spullen kwam bij verschillende studenten aan bod. Misschien moesten we de afgelopen tijd te veel afstand houden tot mensen, maar is de band met de dingen intenser geworden.
Morgane de Klerk toonde keramieken objecten in de vorm van telefoons. Sommige bolden op van de enorme hoeveelheid persoonlijke gegevens die aan ze was toevertrouwd. Op een aanrecht – de sieraadstudenten hadden het restaurantgedeelte van Het Hem toegewezen gekregen – lag een homp klei, spatels en snijdraad. Bezoekers konden hun eigen telefoon maken, waarbij De Klerk notities maakte over de intimiteit, zoals ‘Altijd in de achterzak’.
Even terzijde: De Klerk was gelukkig ter plekke om uit te leggen dat haar sieraden gaan over privacy. Wat je in Het Hem zag, was vaak niet direct te duiden. Stickertjes met QR-codes bij elke afstudeerder leidden naar een gezamenlijke website met, per student, een veel groter geheel van objecten, statements en video’s. Hoewel het een beetje onhandig was om steeds je telefoon te pakken, leverde het scannen en doorklikken veel benodigde achtergrond.
Waardevol bezit
Nog iemand die zich bezig houdt met mensen en dingen, is Veronika Fabian. Van haar hand was er een serie prachtig uitgevoerde schakelkettingen, van gedeconstrueerde alledaagse objecten, zoals een motorjack, een metalen wodkafles en zelfs een tot schakels gesneden parfumflesje. Fabian heeft tientallen mensen gevraagd naar de spullen uit hun bezit die hun identiteit het best weergeven. Het resultaat is een serie zeer aanwezige sieraden die ook nog zijn ingebed in lekkere filmpjes met speciaal gecomponeerde muziek. Je hoort duistere uitspraken van de eigenaars zoals ‘het parfum maskeert de geur van het verval’. En natuurlijk ontbreekt de very instagrammable AR-truc niet, waarbij je jezelf zo’n schakelketting ziet dragen. De belangrijkste vraag op de projectwebsite wordt er bijna door overschreeuwd: welk bezit is voor mij zó waardevol, dat ik het als sieraad bij me zou willen dragen?
Waar deze kunstenaars het hebben over fysieke objecten, wijzen Joanne Vosloo’s technologische objecten in een zandbak ons op de waarde die we hechten aan compleet verzonnen bezit in een digitale omgeving. De munten en edelstenen die je in een game verzamelt, kunnen je iets wezenlijks geven wat je bezit in de off-line wereld niet kan. Met de wapens en unieke ‘skins’ die je in de game koopt, zet je een extreme versie van jezelf neer.
Het sieraad als pedagogisch model
Niet alle deelnemers zijn met sieraden afgestudeerd. Marilyn Volkman heeft, bijna als een antropoloog, alle gesprekken tussen de studenten en de docenten uitgeschreven. De opdracht van hogerhand om het begrip sieraad te ‘challengen’, het gestuntel van de groep om de gemeenschappelijke idealen vorm te geven en de inzichten die ontstonden, heeft ze ingedikt tot een novelle met een handvol fictieve personages. Daarvan heeft ze weer een film gemaakt, in haar uppie, thuis, waar ze alle rollen speelde. De symbolische ‘docent’, die de studenten verwend lijkt te vinden, krijgt te horen de challenge zelf niet aan te durven: “you want objects right in front of you and you want to talk about those objects in all the ways you already know how to talk about objects”. Verderop in de film overlegt ‘Het Duo’ of collectiviteit niet wat veel gevraagd is, als deelnemers hun individuele stem nog moeten vinden. Volkman stelt meta-vragen over het sieraad als een pedagogisch model. Of dat nog niet genoeg is, en wat mij betreft is het dat wel, is de hele tekst met nano-technologie in een blokje silicone gegraveerd en in een roestvrijstalen ring gezet.
Een sieraad dat je laat handelen
Twee deelnemers, Silvia Faggiani en Gabriella Goldsmith waren niet ter plekke maar zaten op hetzelfde moment in Italië armbanden te maken. De armbanden motiveren je als je iets wilde veranderen aan je gedrag. De armband verandert zelf ook gedurende de draagtijd, door er bedels aan te hangen, zo begreep ik nadat ik tegen de live verbinding in een zwarte doos ‘Hello!’ had geroepen om uitleg te vragen. Dat een sieraad je kan aanzetten om iets te doen of juist te laten, is een fascinerende gedachte. Ik had graag gezien hoe zo’n armband er dan uit zag.
Verdwijnend ambacht
Naast Morgane de Klerk, zette ook Eva van Kempen de bezoeker aan het werk. We kregen een houten knotsje met twee spijkers – keurig ontsmet – en stripjes aluminium om filigrain zigzags te maken. Ze liet ons de rust van de ambachtelijke herhaling ervaren, een ambacht dat dreigt uit te sterven. Daarnaast ging het om het permformatieve aspect. Van Kempen was afgestudeerd per zoom, vertelde ze, terwijl de begeleiders en gecommitteerden aan het werk waren met van te voren opgestuurde goudkleurige stripjes. Later heeft zij die in waaiertjes samengevoegd tot een halssieraad, dat veilig onder glas lag. Om het op de foto te zetten haalde ik wat lege plastic drinkflesjes van de vitrine, maar die bleken tot mijn schrik bij het tentoonstellingsconcept te horen. Het was alsof het sieraad al deel was van het niet zo perfect gestylde leven van de bezitter, compleet met onopgeruimde kopjes.
‘Wallscape’ groepspresentatie
De afgebladderde voormalige kogelfabriek op het Hembrugterrein vormt een prachtig decor voor alles wat je maar zou willen presenteren, maar is ook een beetje dwingend. Toch is het de afstudeerders van Challenging Jewellery gelukt om met de privéwoning een eigen sfeer neer te zetten. Later begreep ik dat dit plan B was. De studenten hadden erop gerekend dat het restaurant in bedrijf zou zijn en dat ze iets met het etende publiek konden doen. Een deel van de studenten, onder anderen Seline Durrer, heeft razendsnel gehandeld. Durrer vertelde dat ze een herinneringsplek wilden maken voor het afstudeerwerk, voordat het collectief een voor iedereen nog onbekende andere vorm krijgt. Ze kozen voor een zogenaamde ‘wallscape’, een beproefd presentatieconcept van BLESS. Het is een verbeelding van een alledaagse situatie waarin de ‘producten’ terecht zouden kunnen komen. In dit geval is dat in een woning, tussen andere verzamelde spullen.
Op levensgroot afgedrukte foto’s zien we verschillende perspectieven van het interieur en exterieur, er ligt een houten vloer en verderop in de ruimte staan een echt bed, stoel en planten. Hier wonen duidelijk kunstliefhebbers want er hangt van alles aan de muur en een grote vitrine vult een wand. Een echt tafelblad en een boeket in een vaas komen uit het platte vlak tevoorschijn. In de bloemen blijken van draad gevouwen handvormen van Margaret Munchheimer te hangen (geen corona-thema trouwens, de betekenissen van handwerk en handen die ‘weten’ waren al ingezet voor het virus deed denken aan verboden aanrakingen). Met die ontdekking in de plant begon het me te dagen. Opeens zag ik ze overal: in de foto’s maar ook fysiek op de driedimensionale vlakken was het geëxposeerde werk verstopt. Corona mag het onderlinge contact in het laatste semester dan wel hebben ontregeld, de neerslag van deze samenwerking blijft op je netvlies hangen.
Meer weten
Deelnemers expositie Challenging Jewellery 29 oktober t/m 1 november 2020:
Seline Durrer
Veronika Fabian
Silvia Faggiani
Ting Gong
Gabriella Goldsmith
Eva van Kempen
Morgane de Klerk
Laila El Mehelmy
Margaret Munchheimer
Marek Mrowinski
Stephanie Schuitemaker
Joanne Vosloo
Marilyn Volkman
Overgraduation
BLESS
In de presentatie verwezen QR-codes naar de speciaal gelanceerde website met het uiteindelijke werk: challengingjewellery.com
Voorafgaand aan de tentoonstelling was op dezelfde website over de studenten te lezen: https://sandberg.nl/graduation2020/draft/graduates_challenging-jewellery
De uitgangspunten voor de Master: https://sandberg.nl/temporary-programme-challenging-jewellery
MASieraad, initiatief van Ruudt Peters, Ted Noten, Liesbeth den Besten, Gijs Bakker, Liesbeth in ‘t Hout en Leo Versteijlen heeft een nieuwe sieraden-Master aangekondigd voor 2021-2023, bij PXL-MAD School of Arts in Hasselt (België). Het thema wordt dan ‘Challenging Gold’. Elk van de MASieraad-leden zal met een partner-docent werken. Ruudt Peters heeft bijvoorbeeld sieraadkunstenaar Paul Adie benaderd.
Links
• Wikidata
Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.
Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: https://hedendaagsesieraden.nl/2020/11/12/challenging-jewellery-een-samenwerking/
