Benno Premsela

##Benno Premsela (Amsterdam (Nederland), 4 mei 1920 – Amsterdam (Nederland), 27 maart 1997) was actief als vormgever en binnenhuisarchitect en bezat onder meer verzameling keramiek en werk van sieraadontwerpers.

Biografie
Premsela is opgeleid aan de Nieuwe Kunstschool te Amsterdam (Nederland) (1937-1940), waar hij les had van onder anderen de Hongaarse architect Alexander Bodon (1918-2003). Door hem maakte Premsela kennis met het begrip form follows function. Een ander voor Premsela bepalend idee met wortels in Bauhaus was dat de kunsten gelijkwaardig zijn en vereend een gesamtkunstwerk moesten vormen. In de Tweede Wereldoorlog zat de Joodse Premsela ondergedoken. Zijn ouders en zus zijn vermoord in Auschwitz (Polen). Eén broer overleefde de oorlog.

Premsela was hoofd van de etalagedienst van De Bijenkorf (1956-1963) en voorzitter van het dagelijks bestuur van de Gerrit Rietveld Academie (1972-1980).

Premsela vervulde vele bestuurs- en adviesfuncties in zijn vakgebied. Zo zat hij onder meer in de aanwinstencommissie van het Stedelijk Museum Amsterdam, de Kröller Müller-Stichting, de Raad voor Industriële Vormgeving, de Raad voor de Kunst en de Stichting Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst. Ook zat Premsela samen met Bernardine de Neeve en Riet Neerincx in de ballottagecommissie van Sieraad ’67, een belangrijke tentoonstelling in Galerie Het Kapelhuis te Amersfoort (Nederland).

De Lotek, een in hoogte verstelbare én betaalbare lamp die in 1982 in productie is genomen is één van de bekendste werken van Premsela als vormgever.

Van de Stichting Françoise van den Bosch ontving Premsela in 1987 de onderscheiding van de hand van Maria van Kesteren vanwege zijn inzet voor de bevordering van de belangstelling voor het hedendaagse sieraad. In 1988 koos hij voor de Stichting als jurylid Gijs Bakker als winnaar van de Françoise van den Bosch Prijs.

Naast de emancipatie van de toegepaste kunst (van de scheiding tussen de vrije en de gebonden kunsten moest hij weinig hebben, net zo min als van onderscheid op grond van materiaal) zette Premsela zich ook als één van de eersten in Nederland openlijk in voor homo-emancipatie. Hij was betrokken bij de oprichting van het COC in 1949.

Premsela was één uit de schare vaste klanten van Galerie Sieraad. Hij spande zich in om de galerie en het werk van exposanten in de publiciteit te brengen. Hij kocht zelf, vaak al tijdens openingen, met regelmaat werk van de gepresenteerde ontwerpers. Ook zette Premsela zich herhaaldelijk in voor Galerie het Kapelhuis. Op vormgevingsgebied werd aan Premsela’s oordeel veel waarde gehecht. Wanneer gezien werd dat hij iets uit een expositie in een galerie kocht, volgden er doorgaans al gauw aankopen door andere mensen.

Premsela verzamelde op museale wijze; soms kocht hij namelijk ook objecten waarnaar zijn persoonlijke voorkeur niet direct uitging, maar waarvan hij vond dat ze later óók in een museum dienden te belanden. Een van Premsela’s motto’s was afkomstig van Oscar Wilde: I can resist everything but temptation. Een andere stelling van hem luidde De eerste huid, je lichaam, hult zich in een tweede. Je directe woonomgeving is de derde huid omhuld door de vierde, de architectuur. Naast sieraden en keramiek verzamelde Premsela ook beeldende kunst, textiel, glas, Japanse parasols, roze tissues en hout. Een ander devies van Premsela, veel gebruikt in de zich emanciperende homoscene, luidde Show yourself.

Van 15 januari 1993 tot en met 7 maart 1993 was er in het Stedelijk Museum te Amsterdam (Nederland) een tentoontelling te zien met door Premsela verzamelde toegepaste kunst. De tentoonstelling heette Voorzien/Anticipation.

Op Keizersgracht 518 te Amsterdam (Nederland) woonden Premsela en zijn partner Friso Broeksma decennialang. Zij ontvingen er vele duizenden mensen aan het diner; zeker een paar keer per week schoven verschillende gezelschappen aan. Het meubilair had een vaste plaats maar er waren telkens andere opstellingen met onderdelen uit hun verzameling om hun gasten mee te confronteren. Premsela werd daarom ook wel een modernistische missionaris genoemd. Later verhuisden ze naar een nieuw gebouwd pand op Prinseneiland, eveneens te Amsterdam (Nederland). Vergelijkbaar met Rietvelds kernwoning en vooruitlopend op een minder mobiele oude dag was het huis opgetrokken rondom een lift. Het nieuwe huis bood ook onderdak en werkruimte aan bevriende kunstenaars. Anno 2018 wordt het pand nog steeds door bevriende kunstenaars als Babs Haenen en Alexander Lichtveld bewoond of gebruikt als atelier.

Premsela, Nederlands Instituut voor design en mode (vaak afgekort tot Premsela Instituut) is naar hem genoemd. In 2013 is dit instituut samen met ander instellingen, waaronder het Nederlands Architectuur Instituut (NAI) gefuseerd tot Het Nieuwe Instituut.

In 2016 schonken Els en Caspar Broeksma (erfgenamen van Premsela’s partner Friso Broeksma) 262 keramische objecten uit Premela’s collectie aan het Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch. In 2018 was ter gelegenheid daarvan de tentoonstelling Show yourself te zien. In 2021 volgde naar aanleiding van de schenking van de circa 150 sieraden afkomstig uit de collectie van Premsela aan het Design Museum Den Bosch in 2020 een presentatie van alleen de sieradencollectie, in combinatie met verwante documentatie zoals brieven en verpakkingen. Ook was er een schaal te zien met tientallen armbanden waaruit Premsela dagelijks een greep deed, een facsimile van de inventaris met documentatie en de koffers waarin de sieraden werden bewaard. Als gevolg van de beperkende maatregelen ter voorkoming van de verspreiding van het coronavirus is deze tentoonstelling nauwelijks open geweest voor het publiek.

Werk in openbare collecties
Premsela’s verzameling toegepaste kunst is ondergebracht in het Centraal Museum in Utrecht (Nederland). Enkele portretten, de verzameling roze tissues en persoonlijke objecten worden in het Amsterdam Museum te Amsterdam (Nederland) bewaard. Het archief van Premsela bevindt zich in het Stadsarchief Amsterdam. Werk van Premsela zelf bevindt zich in verschillende musea, zoals het Stedelijk Museum Amsterdam en het TextielMuseum.

Verzamelde sieraadontwerpers (selectie)
Hans Appenzeller
Gijs Bakker
Nicolaas van Beek
Paola Besana
Françoise van den Bosch
Caroline Broadhead
Beni Bronstein
Václav Cigler
Paul Derrez
Norman Dilworth
Georg Dobler
Alice Edeling
Suzanne Esser
Masako Hamaguchi
Marion Herbst
Susanna Heron
Yasuki Hiramatsu
Willem Honing
Vered Kaminski
Beppe Kessler
Maria van Kesteren
Esther Knobel
Otto Künzli
Emmy van Leersum
Lous Martin
Alessandro Mendini
François Morellet
Frans van Nieuwenborg
Bruno Ninaber van Eyben
Ruudt Peters
Amalia del Ponte
Paul Schudel
Etsuko Sonobe
Janna Syvänoja
Jan Tempelman
Tone Vigeland
Carine Wintermans

Tentoonstellingen (selectie)
1976 – Bakker, Premsela en Van Besouw, Van Reekum Galerij, Apeldoorn (Nederland) (met Jerven Ober als conservator)
2018 – Show yourself, Design Museum Den Bosch, Den Bosch (Nederland)
2021 – Benno Premsela – Strijder en verleider, Design Museum Den Bosch, Den Bosch (Nederland) (2021 t/m 13 juni 2021) (Hans Appenzeller, Gijs Bakker, Françoise van den Bosch, Norman Dilworth, Alice Edeling, Emmy van Leersum, Lous Martin)

Prijzen (selectie)
1987 – Onderscheiding 1987, Stichting Françoise van den Bosch

Bibliografie (selectie)
Baas, F. (2018) Benno Premsela, Strijder & Verleider. Rotterdam: nai010. ISBN 9789462084483
Bertheux, M., Derrez, P., Linden, G. van der en Moolhuysen-Coenders, T. (2001), Onedel – Non-precious. Schiedam: Stichting Tekens en Ketens. ISBN 9071877612
Burrows, K.M., Drutt, H., Strauss, C. en Wetzel, K. (2007) Ornament as art, Avant-garde jewelry from the Helen Williams Drutt collection, the Museum of Fine Arts, Houston. Stuttgart: ARNOLDSCHE Art Publishers. ISBN 9783897902732
Doornbusch, E. (12 februari 2022) A Dance of Light and Shadow: een monument op papier voor Réka Fekete. hedendaagsesieraden.nl.
Ginkel, E. van (27 september 2022) Luisteren en verhalen vertellen. hedendaagsesieraden.nl.
Hans  Appenzeller 20 years / jaar (1989). Amsterdam: Hans Appenzeller. ISBN 9090031774
Martens, H. (2000) Op de huid, sieraden uit de collectie. Arnhem: Gemeentemusea Arnhem. ISBN 90-72861-27-2
Sieraden, de keuze van Roermond/Jewellery, Roermond’s Choice (2003). Nijmegen: Galerie Marzee. ISBN 9073124085

Links
• RKD Artists
• Wikidata

Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.

Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: http://hedendaagsesieraden.nl/2017/05/04/benno-premsela/