Een sieraadontwerper vervaardigt objecten om het lichaam te tooien. Anders dan de edelsmid werkt een sieraadontwerper niet noodzakelijkerwijs met edele metalen of edelstenen.
Geschiedenis
Vanaf de zestiger jaren van de twintigste eeuw worden door sieraadontwerpers andere materialen als hout, kunststof, rubber, keramiek, textiel, en aluminium toegepast, in plaats van en ook naast de traditionele materialen als edele metalen en edelstenen. Nederland bood vruchtbare bodem aan het werk van een nieuwe generatie vormgevers die in hun werk naar democratisering streefden. Ook vluchtige materialen als feromonen en ijsblokjes zijn verwerkt tot sieraad.
Het was dan ook in die tijd, de zestiger jaren, dat de term sieraadontwerper is gemunt. Bijvoorbeeld om het verschil aan te geven tussen het traditionele ambacht van de edelsmid die voor de juweliers werkte en de kunstenaars die hun werk presenteerden in galeries. Door toenemende secularisering stortten vanaf de zestiger jaren ook edelsmeden die voorheen kerkzilver vervaardigden zich op het maken van sieraden.
Tot ver in de zeventiger jaren werden edelsmeden en sieraadontwerpers niet als kunstenaars beschouwd. Ze werden vooral gezien als ambachtslui die juweliers van (traditionele) sieraden voorzagen of kerken van liturgische objecten. Dat verklaart mede waarom het verzamelen van sieraden -buiten kostuumaccessoires- in musea als discipline in Nederland zo laat op gang is gekomen.
Volgens onder anderen Marjan Unger kon het sieraadontwerpen zich mede zo sterk ontwikkelen door de voortschrijdende emancipatie van de vrouw, al waren en zijn er vanzelfsprekend ook mannen die de ontwikkelingen in het vakgebied op de voet volgen en uitdragen.
Verschillende culturele instellingen en musea in Nederland verzamelen en presenteren actief werk van sieraadontwerpers en edelsmeden: CODA (Apeldoorn (Nederland)), Museum Arnhem (Arnhem (Nederland)), Rijksmuseum Amsterdam (Amsterdam (Nederland)), Stedelijk Museum Amsterdam (Amsterdam (Nederland)), Design Museum Den Bosch (Den Bosch (Nederland)) en TextielMuseum (Tilburg (Nederland)) zijn de belangrijkste.
Het Schmuckmuseum Pforzheim te Pforzheim (Duitsland) was lange tijd het enige museum ter wereld dat zich exclusief toelegde op het verzamelen en presenteren van werk van edelsmeden en sieraadontwerpers. Nu zijn er ook gespecialiseerde musea in Athene (Griekenland) (Ilias Lalaounis Jewelry Museum, geopend in 1993), Seoul (Zuid-Korea) (World Jewellery Museum, geopend in 2004) en Vicenza (Italië) (Museo del gioiello). Andere musea gespecialiseerd in het sieraad zijn onder anderen het Grassimuseum (Leipzig (Duitsland)), het Hessisches Landesmuseum Darmstadt (Darmstadt (Duitsland)), het Musée des Arts Décoratifs (Parijs) te Parijs (Frankrijk) en het Victoria and Albert Museum (Londen (Verenigd Koninkrijk)).
Enkele bekende Nederlandse sieraadontwerpers zijn Hans Appenzeller, Gijs Bakker, Ela Bauer, Dinie Besems, Françoise van den Bosch, Paul Derrez, Maria Hees, Marion Herbst, Herman Hermsen, Beppe Kessler, Emmy van Leersum, Nel Linssen, Chequita Nahar, Evert Nijland, Ted Noten, Bruno Ninaber van Eyben, Katja Prins, Robert Smit, Andrea Wagner en Lam de Wolf.
Andere grote namen wereldwijd zijn onder anderen Helen Britton, Caroline Broadhead, Renate Heintze, Daniel Kruger, Otto Künzli, Dorothea Prühl, Joyce J. Scott, Art Smith, Hans Stofer, Lisa Walker en Annamaria Zanella.
Galerie Sieraad in Amsterdam (Nederland) (1969-1975) van Lous Martin en Hans Appenzeller was de eerste galerie in Nederland die zich exclusief had toegelegd op het tonen van werk van Nederlandse sieraadontwerpers en edelsmeden. In Nederland bevindt zich anno 2021 een drietal galeries dat zich heeft gespecialiseerd in het werk van hedendaagse sieraadontwerpers en zo bijdraagt aan de waardering en erkenning van het vak, het betreft Galerie Door te Mariaheide (Nederland), Galerie Rob Koudijs in Amsterdam (Nederland) en Galerie Marzee in Nijmegen (Nederland). Daarnaast besteedt ook Galerie Beeld & Aambeeld in Enschede (Nederland) al ruim vier decennia lang aandacht aan werk van hedendaagse sieraadontwerpers. De meeste galeries staan jaarlijks op beurzen als de KunstRAI en de PAN te Amsterdam (Nederland), Frame in München (Duitsland) en Collect in Londen (Verenigd Koninkrijk).
Museale collecties (selectie)
Centraal Museum, Utrecht (Nederland)
CODA, Apeldoorn (Nederland)
Design Museum Den Bosch, Den Bosch (Nederland)
Musée des Arts Décoratifs, Parijs (Frankrijk)
Museum Arnhem, Arnhem (Nederland)
Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam (Nederland)
Schmuckmuseum Pforzheim, Pforzheim (Duitsland)
Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam (Nederland)
TextielMuseum, Tilburg (Nederland)
Victoria and Albert Museum, Londen (Verenigd Koninkrijk)
Particuliere collecties (selectie)
Madeleine Albright
Susan Beech
Liesbeth den Besten
Annie Brouwer-Korf
Paul Derrez & Willem Hoogstede
Helen Drutt
Claartje Keur
Rob Koudijs & Ward Schrijver
Threes Moolhuysen-Coenders
Jerven Ober
Benno Premsela
Solange Thierry-de Saint Rapt
Marjan Unger & Gerard Unger
Galeries in Nederland (selectie)
Galerie Beeld & Aambeeld, Enschede (1979-heden)
Galerie Ekster, Leeuwarden (1973-1978)
Galerie Het Kapelhuis, Amersfoort (1960-1992)
Galerie Louise Smit, Amsterdam (1986-2012)
Galerie Lous Martin, Delft (1996-2011)
Galerie Marzee, Nijmegen (1978-heden)
Galerie Nouvelles Images, Den Haag (1968-2018)
Galerie Ra, Amsterdam (1976-heden)
Galerie Rob Koudijs, Amsterdam (2007-heden)
Galerie Sieraad, Amsterdam (1969-1975)
Trits Sieraden, Delft (19-1996)
Tentoonstellingen (selectie)
1969 – Objects to wear by five Dutch Jewelry Designers, Van Abbemuseum, Eindhoven (Nederland)
1972 – Sieraad 1900-1972, De Zonnehof, Amersfoort (Nederland)
1982 – Visies op sieraden, Stedelijk Museum Amsterdam, Amsterdam (Nederland) (door Liesbeth Crommelin)
1987 – Holland in vorm: Sieraden, Gemeentemuseum Arnhem, Arnhem (Nederland)
2000 – Jewels of Mind and Mentality, Museum het Kruithuis, Den Bosch (Nederland)
2000 – Op de huid, sieraden uit de collectie, Museum voor Moderne Kunst Arnhem, Arnhem (Nederland)
2002 – Zonder wrijving geen glans, Centraal Museum, Utrecht (Nederland)
2011 – Ontketend, grenzeloze sieraden, Museum voor Moderne Kunst Arnhem, Arnhem (Nederland)
2013 – Dare to wear, sieraden uit de collectie Paul Derrez/Willem Hoogstede, CODA, Apeldoorn (Nederland)
2014 – Kettingreacties, sieraden en fotografie van Claartje Keur, CODA, Apeldoorn (Nederland)
2017 – Sieraden – Makers & Dragers, Museum Volkenkunde, Leiden (Nederland)
Prijzen (selectie)
Bayerischer Staatspreis
Emmy van Leersum Prijs
Françoise van den Bosch Prijs
Herbert Hofmann-Preis
Marzee Prijs
Opleidingen (selectie)
Academie voor Beeldende Kunsten Arnhem, Arnhem (Nederland)
Academie voor Beeldende Vorming, Amersfoort (Nederland)
Akademie der Bildenden Künste, München (Duitsland)
Fachhochschule für Gestaltung, Düsseldorf (Duitsland)
Fachhochschule für Gestaltung, Pforzheim (Duitsland)
Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam (Nederland)
Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU), Utrecht (Nederland)
Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, Den Haag (Nederland)
Konstfack Skolan, Stockholm (Zweden)
Sandberg Instituut, Amsterdam (Nederland)
Stadsacademie Maastricht, Maastricht (Nederland)
Vakschool Schoonhoven, Schoonhoven (Nederland)
Bibliografie (selectie)
Baarsen, R.J. en Berge, G. van (1990) Juwelen 1820-1920. Den Haag: Gary Schwarz/SDU. ISBN 9061791138
Besten, L. den (2011) On Jewellery, A Compendium of international contemporary art jewellery. Stuttgart: ARNOLDSCHE Art Publishers. ISBN 9783897903494
Holland in vorm. Vormgeving in Nederland 1945-1987 (1987). Den Haag: Stichting Holand in Vorm. ISBN 9090017321 [p. 195-228: betreft sieraden]
Jewels of mind and mentality, Dutch jewelry design 1950-2000 (2000). Rotterdam: 010. ISBN 9064503990
Leeuwen, S. van en Unger, M. (2017) Jewellery Matters. Amsterdam/Rotterdam: Rijksmuseum/Nai010 Publishers. ISBN 9789462083752
Martens, H. (2000) Op de huid, sieraden uit de collectie. Arnhem: Gemeentemusea Arnhem. ISBN 90-72861-27-2
Staal, G. (1982) Hans Appenzeller sieraden. Amsterdam: Van Gennep. ISBN 906012555X
The compendium finale of contemporary jewellers (2009). Keulen: Darling Publications. ISBN 9783939130956
Unger, M. (2004) Het Nederlandse sieraad in de 20ste eeuw. Bussum: THOTH. ISBN 9789068683486
Unger, M. (2010) Sieraad in context, een multidisciplinair kader voor de beschouwing van het sieraad. Amsterdam (dissertatie). ISBN 9789076452982
Links
• Wikidata
Donaties
Deze website heeft geen commercieel doel en is op persoonlijk initiatief, onafhankelijk en geheel op vrijwillige basis met minimale middelen tot stand gekomen. Wilt u dat steunen met een gift? Dat kan! U kunt uw bijdrage overmaken naar: NL27 TRIO 0781 5140 02 ten name van E. Doornbusch te Amsterdam onder vermelding van hedendaagse sieraden, ook kunt u doneren via paypal.me/hedendaagsesieraden. Giften zullen worden aangewend voor onderhoud en verbetering van de website.
Duurzaam verwijzen naar deze pagina? Gebruik dan deze link: http://hedendaagsesieraden.nl/2016/09/24/sieraadontwerper/
